ناامیدی و نداشتن نگرش مثبت و امیدوارانه ضمن از بین بردن تلاش‌های هدفمند آدمی، یکی از موضوعاتی است که سبب تضعیف سلامت روان انسان می‌شود. در روانشناسی مثبت‌نگر، اعتقاد بر آن است که سازه‌هایی همچون ناامیدی می‌تواند به ایجاد انواع بیماری‌ها منتهی گردد. پژوهش حاضر درصدد است به روش تحلیلی -توصیفی ضمن بررسی ناامیدی در رمان گدا اثر نجیب محفوظ و سمفونی مردگان عباس معروفی و بازیابی آن در رفتار شخصیّت‌های داستان‌های مذکور، به بررسی فضای حاکم بر رمان‌ها دست یابد. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که ناامیدی و ملال حاکم بر فضای داستان بیشتر ناشی از شخصیّت بیمار و افسرده عمر است و شرایط اقتصادی در این زمینه نقشی نداشته‎اند. هرچند شرایط خفقان‌زده در این میان بی‌تأثیر نبوده است. در رمان «سمفونی مردگان»، ملال و ناامیدی به عنوان دو احساس اساسی و بارز در جهانی که نویسنده آن را به تصویر می‌کشد، نمادین و مهم هستند. این دو احساس اغلب به دلیل شرایط بدبینانه و پایان غیرمطلوبی که برای شخصیّت‌ها و جامعه توصیف می‌شود، به وجود می‌آیند. تقابل سنت و مدرنیته در خانواده و اجتماع و نیز وقع جنگ جهانی دوم از دلایل این ناامیدی هستند که در مضامینی چون وصف غم و اندوه، فضای یأس‌آلود، ملال در روابط زناشویی و خانوادگی، حسرت، ضعف و ناتوانی پدیدار می‌شود.

کلمان کلیدی: ملال، ناامیدی، امید، رمان گدا، سمفونی مردگان.